Dzi艣 zaniedbana, niegdy艣 rewolucyjna. By艂a jedn膮 z najnowocze艣niejszych konstrukcji w Europie. Bez Hali Targowej znana wszystkim Hala Stulecia we Wroc艂awiu mog艂aby nigdy nie powsta膰.
Hala Targowa nie by艂a niepowtarzalna. Nie mog艂a by膰. Z prostej przyczyny: we Wroc艂awiu w tym samym czasie powsta艂y dwie niemal identyczne konstrukcje.
Koniec XIX wieku to okres burzliwego rozwoju Wroc艂awia. Stare Miasto nabiera艂o wygl膮du nowoczesnego city. By艂o pe艂ne sklep贸w, biur i bank贸w. Ale jednocze艣nie wci膮偶 odbywa艂 si臋 tam wywodz膮cy si臋 ze 艣redniowiecza szpetny i niehigieniczny handel uliczny. Recept膮 na rozwi膮zanie problemu mia艂a by膰 budowa dw贸ch hal targowych: nr 1 przy ul. Piaskowej i nr 2 przy ul. Kolejowej.
Wprawka przed Hal膮 Stulecia
Hale targowe powstawa艂y w ca艂ej Europie od po艂owy XIX wieku i 艣wiadczy艂y o presti偶u miast. Wroc艂aw nie by艂 w tym wzgl臋dzie pionierem. Obie hale powsta艂y dopiero w 1908 roku. Podziw wzbudza艂 raczej zastosowany materia艂.
- Najbardziej niezwyk艂a we wroc艂awskich budowlach by艂a nowoczesna 偶elbetowa konstrukcja - m贸wi dr Jerzy Ilkosz, dyrektor Muzeum Architektury we Wroc艂awiu. - Ten materia艂 nie by艂 wcze艣niej u偶ywany w tak du偶ych budowlach.
Odwa偶ny eksperyment, jakiego podj臋li si臋 wroc艂awscy architekci, okaza艂 si臋 sukcesem i otworzy艂 nowe mo偶liwo艣ci.
- Do艣wiadczenia zebrane przy budowie hal targowych w istotny spos贸b zaowocowa艂y przy budowie Hali Stulecia. Wielu ludzi zaanga偶owanych w tamte projekty uczestniczy艂o p贸藕niej przy jej budowie - dodaje Ilkosz.
Co ciekawe, hale powsta艂e wed艂ug projektu Richarda Pluddemanna, pierwotnie mia艂y otrzyma膰 powszechnie stosowan膮 konstrukcj臋 偶elazn膮. Zmian dokonano ju偶 w trakcie ich realizacji. Zachowano jednak pierwotny projekt elewacji z czerwonej ceg艂y i piaskowca, zakrywaj膮cy z zewn膮trz g艂贸wne walory nowoczesnej struktury.
Burzliwe dzieje dw贸ch si贸str
Hala Targowa przy ul. Piaskowej przetrwa艂a II wojn臋 艣wiatow膮 w dobrym stanie. Zosta艂a tylko nieznacznie uszkodzona. Prowizoryczne naprawy, poczynione zaraz po wojnie, musia艂y wystarczy膰 a偶 do 1980 roku. Miejscy in偶ynierowie zdawali sobie spraw臋, 偶e uszkodzona jest 偶elbetowa konstrukcja, kt贸ra w za艂o偶eniach tw贸rc贸w mia艂a by膰 "niezniszczalna". Z remontem nie mo偶na by艂o d艂u偶ej czeka膰. Od momentu jego zako艅czenia w roku 1983 roku wygl膮d obiektu nie uleg艂 zmianie.
Dla bli藕niaczej hali przy ul. Kolejowej los nie by艂 ju偶 tak 艂askawy. Powa偶nie uszkodzona w 1945 roku, nie doczeka艂a si臋 remontu i przez kolejne 28 lat sta艂a opuszczona. 31 marca 1973 roku z hukiem obr贸ci艂a si臋 w py艂. Zaledwie jeden dzie艅 i 1 500 kg materia艂贸w wybuchowych wystarczy艂o oddzia艂owi saper贸w, by pogrzeba膰 niegdysiejsz膮 dum臋 Wroc艂awia.
6 lat p贸藕niej Hala Targowa nr 1 przy ul. Piaskowej zosta艂a wpisana do rejestru zabytk贸w i obj臋ta ochron膮 konserwatora.
Ananasy i inne frykasy
Okres PRL, tak okrutny dla hali targowej nr 2 przy ul. Kolejowej, by艂 okresem prosperity dla jej siostry bli藕niaczki. Istniej膮cy po dzi艣 dzie艅 obiekt, brylowa艂 w艣r贸d wroc艂awskich targowisk, rozkwitaj膮c barwami towar贸w niedost臋pnych nigdzie indziej.
- Wtedy hala by艂a synonimem dobrobytu - wspomina Jerzy Skoczylas z Kabaretu "Elita". - Mo偶na tam by艂o kupi膰 atrakcyjne artyku艂y. Dos艂ownie "ananasy i inne frykasy". W dodatku za z艂ot贸wki, nie za dolary - dodaje na powa偶nie satyryk.
PRL upad艂a, ale Hala Targowa niewiele si臋 od tego czasu zmieni艂a. Ust臋puje jednak miejsca nowoczesnym centrom handlowym.
- Szkoda mi tego miejsca. Teraz tylko sentyment mnie tam sprowadza - m贸wi Skoczylas. - Tam mo偶na spotka膰 sprzedawc贸w, kt贸rzy po wielu latach wci膮偶 pami臋taj膮 swoich klient贸w. Tego nie u艣wiadczy si臋 w anonimowych galeriach handlowych. To chwyta za serce - dodaje z rozrzewnieniem.
Przysz艂o艣膰 godna historii?
Wiele wskazuje jednak na to, 偶e po latach stagnacji, zabytkowa przestrze艅 zyska nowe 偶ycie.
- Przygotowujemy si臋 do remontu, jednak na razie nie mog臋 zdradza膰 szczeg贸艂贸w - twierdzi Lech Stefa艅ski, wiceprezes Spo艂em PSS P贸艂noc, zarz膮dzaj膮cej hal膮. - Nasze pomys艂y zweryfikuje konserwator zabytk贸w. W ci膮gu 12 miesi臋cy wszystko powinno by膰 jasne - zapowiada.
Autor: Arkadiusz Kowalik / 殴r贸d艂o: TVN24 Wroc艂aw
殴r贸d艂o zdj臋cia g艂贸wnego:聽ze zbior贸w Wratislaviae Amici