Jeśli nawet próbują Ci wmówić, że znak X to jest więcej niż dwie przecinające się linie, Ty postaw klasyczny X w kratce przy nazwisku osoby, której chcesz oddać we władanie swoją małą ojczyznę.
Kiedy głosujemy?
Wybory samorządowe odbędą się w niedzielę, 21 października. Lokale wyborcze otwarte będą od 7.00 do 21.00. Tam, gdzie w pierwszej turze głosowania nie uda się wybrać wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, za dwa tygodnie, 4 listopada, odbędzie się druga tura głosowania – także od 7.00 do 21.00.
Kogo wybieramy?
Wybierać będziemy radnych gminnych i miejskich, radnych powiatów oraz sejmików województw, a także wójtów gmin oraz burmistrzów i prezydentów miast.
Czy mogę głosować?
Możesz brać udział w wyborach samorządowych, jeśli najpóźniej w dniu głosowania kończysz 18 lat, nie jesteś pozbawiony praw publicznych lub ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu lub nie jesteś pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu.
Do głosowania niezbędny jest także wpis do rejestru wyborców w miejscu, w którym stale zamieszkujesz. Jeśli głosujesz w miejscu Twojego zameldowania, Twoje nazwisko pojawi się z automatu w rejestrze wyborców. Jeśli gdzie indziej masz meldunek, a gdzie indziej stale mieszkasz, powinieneś zadbać wcześniej o wpisanie do rejestru wyborców. W dzień głosowania takie dopisanie nie będzie już możliwe. Jeśli dopisałeś się do rejestru, to Twoje nazwisko będzie w spisie wyborców w obwodzie głosowania, właściwym dla Twojego miejsca zamieszkania. Jeśli nie złożyłeś wniosku o wpisanie do rejestru wyborców, a chcesz głosować w wyborach, musisz jechać tam, gdzie jesteś zameldowany.
W dniu głosowania komisja obwodowa do spraw przeprowadzenia głosowania może dopisać do spisu wyborców jedynie osoby, które zostały w spisie pominięte, a wykażą, że stale zamieszkują na obszarze danego obwodu. Urząd gminy lub miasta będzie musiał to potwierdzić. Komisja może też dopisać osoby, które zostały ze spisu wyborców skreślone, bo zostały wpisane do spisu w tzw. obwodzie odrębnym – np. w szpitalu – a w międzyczasie z niego wyszły i przedstawią komisji wypis ze szpitala.
Wybory samorządowe to jedyne, w których nie wydaje się zaświadczeń o prawie do głosowania, z którym można głosować w dowolnym miejscu. W wyborach samorządowych nie głosujemy też za granicą.
Gdzie będziesz głosować?
Twój lokal wyborczy jest najczęściej tam, gdzie głosowałeś w ostatnich wyborach parlamentarnych lub prezydenckich. Jeśli nie pamiętasz, gdzie to było, skorzystaj z wyszukiwarki obwodów na stronie Państwowej Komisji Wyborczej albo sprawdź to na stronie swojej gminy, miasta czy dzielnicy. Informacje o numerach i obwodach głosowania znajdziesz też na obwieszczeniach, które powinny być wywieszone tam, gdzie mieszkasz.
Nie idź "w ciemno"
Dowiedz się, kto kandyduje w Twoim okręgu wyborczym do rady gminy czy miasta, rady powiatu, do sejmiku województwa, rady dzielnicy (jeśli mieszkasz w Warszawie), na wójta, burmistrza czy prezydenta. Listy kandydatów na radnych, na wójtów, burmistrzów i prezydentów w Twoim okręgu wyborczym znajdziesz w internecie, będą także wywieszone w lokalu wyborczym.
Weź ze sobą dokument tożsamości ze zdjęciem
To może być dowód osobisty, prawo jazdy, paszport czy legitymacja studencka – każdy dokument, który umożliwi komisji sprawdzenie, że Ty to Ty. Bez dokumentu tożsamości komisja nie wyda Ci kart do głosowania.
Możesz zabrać też ze sobą ulubiony długopis, pióro czy cienkopis – w lokalu wyborczym długopisy będą tylko w miejscach, zapewniających tajność głosowania, a do nich może być kolejka. Jeśli będziesz się spieszyć, możesz zagłosować poza tym miejscem (ale w obrębie lokalu).
Pamiętaj o ciszy wyborczej. Nie zakładaj koszulek, nie przypinaj znaczków, które mogą zostać uznane za element agitacji wyborczej. W lokalu wyborczym agitować nie wolno - coś, co Tobie wyda się niewinnym wyrażeniem swoich poglądów, dla członków komisji może być złamaniem ciszy wyborczej, a dla Ciebie oznaczać problemy. Komisja może na przykład wezwać policję i możesz zostać ukarany grzywną.
Karty do głosowania
Po okazaniu członkowi komisji dokumentu tożsamości ze zdjęciem odbierzesz karty do głosowania i pokwitujesz to swoim podpisem w spisie wyborców.
Jeśli mieszkasz w mieście na prawach powiatu, dostaniesz trzy karty do głosowania: w wyborach prezydenta miasta, do rady miasta i do sejmiku województwa.
Jeśli mieszkasz w gminie lub mieście, które nie jest miastem na prawach powiatu, dostaniesz cztery karty do głosowania: w wyborach do rady gminy lub miasta, do rady powiatu, do sejmiku województwa oraz w wyborach wójta lub burmistrza albo prezydenta miasta.
Jeśli mieszkasz w Warszawie, dostaniesz cztery karty: w wyborach do rady miasta, rady dzielnicy, sejmiku województwa oraz w wyborach prezydenta miasta.
Wszystkie karty do głosowania będą jednostronnie zadrukowanymi pojedynczymi kartkami, które będą różnić się rozmiarem. Karta będzie tym większa, im więcej kandydatów startuje w Twoim okręgu wyborczym. Karty będą różnić się także kolorem pasków, na których wydrukowane będą nazwiska kandydatów. Na szarym tle będą kandydaci do rady gminy lub miasta, na żółtym – do rady powiatu i do rad dzielnic w Warszawie, na niebieskim – do sejmiku województwa i na różowym – w wyborach wójta, burmistrza i prezydenta miasta.
Przeczytaj nagłówek karty do głosowania – tam będzie wyraźnie napisane, w jakich wyborach jest to karta.
Na dole każdej karty w lewym rogu będzie informacja, jak głosować, by oddać ważny głos. Zapoznaj się z nią.
Na każdej karcie musi być pieczęć obwodowej komisji wyborczej. Zwróć na to uwagę, bo karta nieopieczętowana jest nieważna!
W wyborach samorządowych po raz pierwszy na karcie do głosowania pojawić się mogą symbole graficzne komitetów wyborczych. Na kartach nie będzie też pełnej nazwy komitetu, a jedynie skrót tej nazwy.
W wyjątkowych przypadkach - tam, gdzie zarejestrowano więcej niż 20 list kandydatów, karta do głosowania może być tzw. książeczką. Jeśli tak będzie, to na pierwszej stronie będzie się znajdować informacja o tym, jak głosować, na drugiej – spis treści i dopiero od trzeciej strony będą rozmieszczone listy komitetów wyborczych.
Głosujemy!
W każdym lokalu wyborczym powinny być miejsca zapewniające tajność głosowania. Jeśli chcesz w spokoju i w skupieniu zastanowić się, na kogo oddać głos, udaj się za zasłonkę i zapoznaj się tam z treścią kart do głosowania.
W każdym takim miejscu powinny być umieszczone informacje PKW, jak głosować, by oddać ważny głos, a także jaki głos będzie uznany za nieważny.
Jeśli wiesz, na kogo chcesz głosować i nie chcesz czekać w kolejce do miejsca zapewniającego tajność, możesz zagłosować np. na parapecie sali, w której urzęduje obwodowa komisja wyborcza. Nie rób jednak tego demonstracyjnie, tak by wszyscy widzieli, na kogo głosujesz. Głosowanie jest tajne!
Nie wynoś kart poza lokal wyborczy. Tego robić nie wolno.
Jak oddać ważny głos?
Złota zasada: jedna karta – jeden kandydat - jeden znak X.
To oznacza, że na jednej karcie do głosowania wybieramy tylko jednego kandydata i stawiamy znak X w kratce z lewej strony przy jego nazwisku.
Zgodnie z Kodeksem wyborczym znak X to teraz co najmniej dwie linie, przecinające się w obrębie kratki. Taka definicja oznacza, że za znak X może zostać uznany także hasztag, gwiazdka czy każda inna kombinacja co najmniej dwóch linii, które przetną się wewnątrz kratki. Lepiej jednak postawić klasycznego iksa, tak jak robiliśmy to przez lata, bo akt głosowania jest zbyt doniosły, a karta wyborcza nie jest czymś, po czym można sobie dowolnie mazać, dając upust naszej wenie twórczej – nawet jeśli zezwala na to ustawodawca.
Nowelizacja Kodeksu wyborczego stanowi także, że wyborca może zamazać już postawiony przez siebie znak X i postawić go w innym miejscu, przy innym kandydacie – i nasz głos nadal będzie ważny. Państwowa Komisja Wyborcza wyjaśniła w stanowisku wydanym w ostatni poniedziałek, że zamazanie kratki ze znakiem X w taki sposób, że da się wyróżnić przecinające się linie, także wypełni nową definicję znaku X. A to będzie oznaczało, że jeśli postawiliśmy znak X, zamazaliśmy go w sposób, o którym pisze PKW, i postawiliśmy w innym miejscu, to nasz głos będzie nieważny, bo komisja potraktuje to jako postawienie dwóch głosów.
PKW uznała także, że jednolite zamazanie kratki z postawionym już znakiem X może spowodować niepewność, czy pod zamazaniem znajduje się X, co stwarza ryzyko uznania głosu za nieważny. PKW zaapelowała do wyborców, by nie zamazywali kratek.
Na ważność naszego głosu nie będą miały wpływu dopiski czy rysunki ani w kratce, ani poza nią. Jeśli na przykład dopiszemy jako "kandydatkę" znaną z wyborów prezydenckich 2015 Sarnę z Krzesłem na Głowie i w kwadraciku przy niej narysujemy znak X, albo w kratce narysujemy logo klubu piłkarskiego z Warszawy, albo poczynimy wyznanie "I love Justin Bieber", to nasz głos będzie ważny.
Nasz głos będzie nieważny, jeśli nie postawimy na karcie do głosowania żadnego znaku X, postawimy więcej niż jeden znak X przy więcej niż jednym nazwisku z więcej niż jednej listy kandydatów albo postawimy znak X przy nazwisku kandydata z unieważnionej listy lub nazwisku osoby, która została skreślona przez komisję terytorialną.
W wyborach radnych w okręgach jednomandatowych (w gminach i miastach do 20 tys. mieszkańców) oraz wyborach wójta, burmistrza czy prezydenta miasta nasz głos będzie nieważny, jeśli nie postawimy na karcie do głosowania żadnego znaku X, postawimy więcej niż jeden znak X lub postawimy znak X przy nazwisku osoby, która została skreślona przez komisję terytorialną.
W wyborach radnych gmin i miast powyżej 20 tys. mieszkańców oraz radnych powiatów i sejmików wojewódzkich głos będzie nieważny, jeśli nie postawimy znaku X, postawimy znak X przy więcej niż jednym nazwisku z więcej niż jednej listy kandydatów lub postawimy znak X przy kandydacie z listy, która została unieważniona przez komisję terytorialną.
W ponad 300 miejscach w Polsce na wójta lub burmistrza kandyduje tylko jedna osoba – w takiej sytuacji na karcie do głosowania znajdować się będzie tylko jedno nazwisko, a przy nim dwie kratki i słowa "TAK" i "NIE". Jeśli popierasz daną osobę, postaw znak X w kratce przy słowie "TAK". Jeśli nie chcesz, by objęła ona urząd – postaw znak X w kratce przy słowie "NIE".
Wybory większościowe i proporcjonalne
Wybory samorządowe są w części większościowe, a w części proporcjonalne. W gminach i miastach liczących do 20 tys. mieszkańców w wyborach do rad tych miast i gmin mamy jednomandatowe okręgi wyborcze, co oznacza, że mandat zdobędzie ta osoba, która dostanie najwięcej głosów. W tych wyborach komitety wyborcze wystawiają – choć to może brzmieć dziwnie – listę kandydatów, na której jest tylko jedno nazwisko.
W wyborach do rad większych gmin i miast, rad miast na prawach powiatu, rad dzielnic w Warszawie oraz rad powiatów i sejmików wojewódzkich wybory odbywają się na zasadzie proporcjonalnej. Komitety wyborcze wystawiają listy kandydatów, które liczą tyle nazwisk, ile mandatów jest do zdobycia w danym okręgu wyborczym plus dwa. Głosując na jedną osobę z listy, głosujesz faktycznie na tę listę i wskazujesz swoją preferencję co do pierwszeństwa uzyskania mandatu przez Twojego kandydata.
W wyborach proporcjonalnych głosy oddane na listy kandydatów przelicza się na mandaty metodą d'Hondta. Głosy oddane na każdą listę dzielone są przez kolejne liczby – 1, 2, 3, 4 itd. – aż do uzyskania kolejno tylu największych ilorazów, ile jest do zdobycia mandatów w danym okręgu wyborczym. Wtedy wiadomo, ile mandatów przypadnie na którą listę. Mandaty zdobywają ci kandydaci z listy, którzy zdobyli kolejno najwięcej głosów.
W podziale mandatów uczestniczyć będą te komitety wyborcze, które zdobędą co najmniej 5 procent głosów.
W wyborach wójta, burmistrza lub prezydenta miasta wybory wygrywa ten kandydat, który uzyska więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeśli nikt z kandydatów nie uzyska takiej większości, do drugiej tury głosowania przejdzie dwóch kandydatów z najlepszymi wynikami. W drugiej turze do zwycięstwa wystarczy zwykła większość głosów.
Po głosowaniu
Jeśli na każdej karcie do głosowania postawiłeś jeden znak X, złóż karty tak, by nie było widać, jak głosowałeś i wrzuć je do urny wyborczej. Urny są przezroczyste, więc ważne jest, by nikt nie zobaczył Twojego głosu. W pobliżu urny będzie czuwał jeden z członków obwodowej komisji wyborczej do spraw przeprowadzenia głosowania.
Możesz poprosić komisję o wydanie Ci zaświadczenia potwierdzającego wzięcie udział w głosowaniu.
Dwie komisje wyborcze
Rządzący zdecydowali, że od tych wyborów samorządowych inna komisja będzie przeprowadzać głosowanie, a inna będzie liczyć głosy. Obwodowa komisja do spraw przeprowadzenia głosowania przygotuje wybory i będzie wydawać karty do głosowania. Po zamknięciu lokalu wyborczego przekaże protokolarnie dokumenty z wyborów – w tym urnę z kartami oraz niewykorzystane karty do głosowania – obwodowej komisji do spraw ustalenia wyników głosowania w obwodzie. Komisja do spraw przeprowadzenia głosowania pójdzie do domu, a jej następczyni po sprawdzeniu, że wszystko, co zostawiła jej poprzedniczka, się zgadza, będzie mogła przystąpić do liczenia głosów. Nowe procedury z pewnością wydłużą czas oczekiwania na wyniki głosowania.
Wyborcy niewidomi i nakładki w alfabecie Braille'a
Państwowa Komisja Wyborcza zdecydowała, że w wyborach samorządowych nie będzie nakładek na karty do głosowania w każdym lokalu wyborczym. Wyborca niewidomy, który będzie chciał z nich skorzystać, będzie musiał zaczekać, aż zostaną mu one dostarczone do lokalu wyborczego z właściwego urzędu gminy lub miasta.
Uprawnienia wyborców niepełnosprawnych
Jeśli jesteś osobą z niepełnosprawnością, na Twoją prośbę może Ci przy głosowaniu pomagać inna osoba, także niepełnoletnia. Pomoc ta nie może jednak polegać na mówieniu, na kogo masz głosować, a na przykład na podaniu Ci karty czy podtrzymaniu krzesła. Na Twoją prośbę druga osoba może Ci towarzyszyć podczas głosowania w miejscu, zapewniającym tajność głosowania. Członkowie komisji są zobowiązani udzielić Ci informacji o kandydatach, numerach i listach kandydatów.
Obwody odrębne
W szpitalach, sanatoriach, domach pomocy społecznej, aresztach śledczych lub zakładach karnych mogły zostać utworzone obwody odrębne. Jeśli tuż przed dniem głosowania trafisz np. do szpitala, będziesz mógł zostać dopisany do spisu wyborców w obwodzie odrębnym – pod warunkiem, że stale mieszkasz w tym samym województwie, na którego terenie jest dana placówka. Jeśli trafisz do szpitala w innym województwie, nie zagłosujesz.
To, jakie karty do głosowania dostaniesz w obwodzie odrębnym, uzależnione będzie od tego, w jakiej jednostce samorządu terytorialnego stale mieszkasz.
Tylko w zakładach leczniczych i domach pomocy społecznej możliwe jest głosowanie przy użyciu urny przenośnej, z którą komisja pójdzie do osób, niemogących dojść do pomieszczenia obwodowej komisji wyborczej.
Kiedy będą wyniki wyborów?
Jak tylko obwodowa komisja do spraw przeprowadzenia głosowania w obwodzie ustali wyniki głosowania w Twoim lokalu wyborczym, wywiesi niezwłocznie egzemplarz protokołu głosowania w Twoim obwodzie w takim miejscu, by każdy mógł się z nim zapoznać. Najczęściej powiesi go na drzwiach lub w oknie budynku, gdzie mieścił się lokal. Kiedy rano w poniedziałek będziesz szedł do pracy, na pewno go tam znajdziesz. Na wyniki głosowania w skali kraju trzeba będzie poczekać. Przedstawiciele PKW i KBW zapewniają, że wyniki zbiorcze w skali kraju mogą zostać ogłoszone we wtorek. Terytorialne komisje wyborcze – gminne, miejskie, powiatowe i wojewódzkie powinny publikować wyniki wyborów na swoim terenie na bieżąco.
****
W najbliższą niedzielę - 21 października - pierwsza tura wyborów samorządowych. W TVN24 i na portalu tvn24.pl zaprezentujemy sondaże, komentarze i wszystkie najświeższe informacje. Na wieczór wyborczy zapraszamy w niedzielę od 20.45.
Tuż po zakończeniu ciszy wyborczej podamy sondażowe wyniki wyborów. Badanie zostanie przeprowadzone przed 1160 losowo wybranymi lokalami wyborczymi. Ankieterzy firmy Ipsos poproszą osoby, które oddały głos, o wypełnienie krótkiej ankiety.Zaprezentujemy szacunkowe procentowe poparcie dla ogólnopolskich komitetów wyborczych w skali całego kraju, frekwencję i wyniki kandydatów na prezydentów w 10 wybranych miastach.
Będą to: Warszawa, Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań, Katowice, Lublin, Gdańsk, Białystok i Kielce.